HUNGARIA

HUNGARIA

vulgo ONGARIA, Ital. provincia Europae, Pannoniam cis Danubium, et Iazyges trans Danubium complectens, regnum amplum, inter Austriam Stiriam, et Moraviam ad Occas. Serviam ad Ort. Illyricum ad Mer. Poloniamque ad Sept contentum: cuius maxima pars a Turcis occupatur; Rege, qui ex familia Austriaca est, Iaurinum, Possonium, Vesprinium, Tirnaviam, Nytriam, Cassoviam, Varadinum, ex urbibus possicente. In ea Buda regia, metropoles 2. Strigonium et Colocia, Episcopatus 8. Ferr. Baudr. Hungaria regnum est Europae satis amplum, quod vulgo indigenis Magiar dicitur, Wegiersska Slavis, Hungerland Germanis, Hongrie Gallis, Ongaria Hispanis et Italis. Olim a Ponto Euxino ad Austriam, et a Polonia ad mare Hadriat. se extendit. Hodie habet a Sept. Poloniam sup. et Russiam nigram, ab Or. Transylvaniam; ab Occid. Moraviam, Austriam, et Stiriam, et a Mer. Croatiam, Bosniam, et Serviam, a quibus separatur Savo fluv. uti a Polonia Carpatho monte. Sale nativo et minerali abundat: habet etiam thermas seu aquas medicatas, et alias admirabiles, ut sunt illae quae in Zepusiensi agro nonnullis in locis reperiuntur, in quibus ligna iniecta lapide seu cortice obducuntur et eodem in loco ad aedem D. Martini erumpit aqua, bullienti similis, quae tam supra quam subtus terram lapidescit, qui lapides levitate et raritate pumicibus non sunt dissimiles. Et in Comit. Zoliensi hiatus terrae famosus exstat, ob pestilentes exspirationes, quibus aves supervolantes necat, nam inaccessibilis est is locus, et volatilibus solum patens. Ad opp. Smolinciam, intra montes, aqua emanat in foveas, in qua ferrum im positum in lim um seu lutum pauco tempore vertitur, quod quidem eliquatum, cuprum est optimum. Wernerus de Admir. Hung. Aquis, addit: fontes ibi reperiri letiferos, quorum aqua, cum luna crescat et decrescat, donec illa plenâ plane se subducat; tatamque in fluviis quibusdam piscium vim, ut unico aureo mille carpiones veneant. Unde de Tibisco accolae dicere soliti, duas eius partes esse aquas, tertiam piscem. Generosi ibidem vini, Tockaiensis praecipue et Sermiensis, ingens proventus: Auri copia non contem nenda: rei pecuariae tanta felicitas, ut solam Viennam octoginta milia boum quotannis inde ducantur. Fertilitas soli tanta, ut totius Europae horreum dici mereatur. In Carpathiis montibus equi silvestres errant, qui a tempore Belae IV. cum Tartari toto triennio regnum desolassent, ibi visi sunt, cicuribus equis tunc sine dominis hinc inde vagantibus et tandem efferatis. Ceterum aer peregrinis noxius est ac in salubris, unde et castra ultra mensem non possunt sine periculo in eodem loco retineri. Incolae, Nobiles inprimis, magnifici sunt, equis, venationi, conviviis plus aequo dediti: tota gens militaris, libertatisque amans, sed in saevitiam, aliorum contemptum, vindictae cupiditatem, intestina diffidia nimium proclivis. Primos in Hungaria progressus Iulius Caesar fecit, quem alii dein Duces secuti sunt. Gothi dein, sub tempora declinantis Imperii, illic rerum potiti sunt, pulsi ab Hunnis et Longobardis, quos Hunni iterum exegêrunt. Horum tres in Europam expeditiones, de quibus aliquid supra in voce Hungari, notae sunt: in quarum prima Attila, secundâ Chaganus, tertiâ circa Arnulphi, Imp. tempora Almus supremus septem Ducum, tum Cussales, Dursachus Bugothus inclaruêrunt. Geysa demum circa A. C. 980. susceptâ religione Christianâ, ad eandemque perductâ sua gente celebris fuit. Huius fil. Steph. corona Regia primum a Pontifice donatus es,t cruce insuper duplicata, quae hodienum in insignibus Hungaricis. Inde continuata est Regum series, usque ad Ludovicum Mag. cuius filia Maria, Regni haeres, Sigismundo Luxemburgico Imp. nupsit. Verum cum muliebre imperium generosa gens fastidiret, vocârunt Carolum Dyrrhachinum Neapol.

Regem, quo tempore Steph. Transylvaniae Princeps Baiazethis I. Imp. Turc. auxilium respexit, circa A. C. 1394. Hinc lerna malorum, quae gentem illam, ad nostra fere tempora, exercent: inprimis a quo Ladislaus Poloniae Ungariaeque Rex induciis, quas cum Amurathe initas sancte iuraverat, suasu Iuliani Card. violatis A. C. 1444. ad Varnam ingenti clade fractus Occubuit. Ab eo enim tempore Hungaria internecini belli theatrum fuit, maximaque parte in praedam Turcis cessit; quam vis Matthias Corvinus, fil. Ioh. Hunniadis mallei Turcarum, ad regnum evectus, satis strenue rem gesserit. Ei Exstincto A. C. 1485. Uladislaus Bohemus successit: qui pacem cum Turca initam, iterum, Varnae immemor, impulsu Thomae Card. Strigoniensis, qui indulgentiis liberaliter propositis omnem plebem concitaverat, rupit, circa A. C. 1514. Hunc Mortuum A. C. 1516. excepit fil. Ludovicus decennis, qui praelio Mohaczensi, Duce Monacho Franciscano Tomoraeo,

infelicissime cum Turcis initio A. C. 1526. Occubuit. Tum Ferdinandus, Caroli V. frater, postea Imp. qui Annam Ludovici sororem coniugem habebat, uxorio iure, et Boehmiam et Hungariam sibi vindicavit. Ioh. Vaivodam Transylvaniae contra se electum vicit et expulit, a Turcis, quorum opem Ioh. vidua imploraverat, infestatus. Dalmatia et Croatia Hungariae accessêre, sub Edomiro, Dalmatarum Rege cui uxor erat Ladislai soror. Hic enim sine prole cum esset, moriens regnum coniugi legavit, quae illo postea fratri posterisque eius addicto, iussit Croatiam Dalmatiamque in posterum Hungarici iuris esse. Vide infra. A quo sub Austriacis Hungaria est, aliquoties eius cum Imperio Germ. unio tentata est, sed successu res caruit, imo ob morum animorumque diversitatem, non e re Imperii illam fore, credunt eruditi. Religio in regno triplex Reformata, Lutherana, quae ambae ab aliquor annis multum ibi passae, et Pontificia viget. Praeterea Socinianorum, Arrianorumque ibi non exiguus numerus: quâ parte Luna dominatur, Mahometismus saevit. Olim numerabantur in Hungaria 73. Comitatus seu provinciae Hung. Ispan, Germ. Span, unde nomen der Ungarischen Spannschaften, qui postea ad 54. contracti sunt. Illius Reges eliguntur in Dietis regni. Verum a centum quinquaginta Annis maxima eius pars subest dominio Turcarum, nempe pars quae magis ad Austrum tendit, cum Buda regni primaria; minor vero portio ad Bor. subest dominio Regis, qui in praesentia est Imp. sed urbes Hungariae sup. versus fontes Tibisci et Poloniam, gubernantur a Magistratibus eodem modo fere quo civitates liberae Germaniae. In statibus Hungariae eminent Archiep. Strigoniensis, qui simul Legatus Natus Sedis Rom. et iuxta eum Archiep. Coloczensis. Vice Rex peculiari nomine Palatini insignitur, ad imirationem Vet. Com. Castrensis S. Palatii, quem Graeci Curopalatam dixêre: cui simile est cognomen Banni, in Dalmatia, Croatia et Sclavonia: Flammularis Graecorum et Sanzar Begi Turcarum. Vide Scriptores Rer. Hung. ex recensione Ioh. Sambuci Francof. A. c. 1581. Fol. Ant. Bonfin. in Decad. regni Hung. Mich. Ritium de Regibus Hung. l. 2. Abrah. Bakschay Chronol. Hung. Ioh. Herold. Chron. Pannoniae, Ioh. de Thurotz Chron. Hungar. Ioh. Nadayni Flor. Hung. Nic. Isthuansi Hist. de reb. Hung. l. 34. Petr. Rewam, Descr. Hung. Martinum Zellerum Descr. Hung. auctâ a Ioh. Beza, Steph. Werbenzium de Iure Consuetudinario Hung. praeter Aeneam Sylv. postea Pium II. Petrum Randanum, Melchiorem Sorrerum, Ciaccon. Stuart. Reger. Thevet. et Paul. Iov. in Matth. Corvino et Huniade, S. Antonin. Blond. Davity, Ottel. Magin. Boissard. Volaterran. du May disc. de la guer. de Hong. Szenkelii Chr. Lexic. Geogr. Conringium de finibus Imp. Thuan. Laet. etc. Item supra in voce Hungari, et infra in Pannonia. De urbibus Hungariae praecipuis

vide, in voce Pannonia. Comitatus seu provinciae Hungariae. Abanvivariensis, d' Abanvivar, sub Austriacis. Albensis, d'Ekekes Feyervar, sub Turcis. Arvensis, d'Arva, sub Austriacis. Barsiensis, de Bars, sub Turcis. Barzodiensis, de Barzod, sub Austriacis. Bathiensis, de Bath, sub Turcis. Bihoriensis, de Debreczin, sub Turcis. Bistriciensis, de Bistricz, sub Austriacis. Bodrogensis, de Bodrogh, sub Turcis. Castriferrensis, de Sarwar, sub Austriacis. Cepusiensis, de Czepuss, sub Austriacis. Chonadiensis, de Chonad, sub Turcis. Comariensis, de Komara, sub Austriacis. Gevinariensis, de Gewinar, sub Austriacis. Hewesensis, de Hewecz, sub Turcis. Hontensis, de Sag, sub Turcis. Iavariensis, de Gewer, sub Austriacis. Liptoviensis, de Lypcze, sub Austriacis. Moramarusiensis, de Moramaruss, sub Austriacis. Musoniensis, de Muzon, sub Austriacis. Nitriensis, de Neytracht, sub Austriacis. Novigradiensis, de Novigrad, sub Turcis. Orodiensis, Czongrad, sub Turcis. Pelysiensis, Pelicz, sub Turcis. Peregiensis, de Peretzaz, sub Austriacis. Pestensis, de Pest, sub Turcis. Posegiensis, de Posega, sub Turcis. Posoniensis, de Poson, sub Austriacis. Risiensis, de Kreiss, sub Austriacis. Sagoriensis, de Sellia, sub Turcis. Saladiensis, de Salawar, sub Turcis. Sariensis, de Saraz, sub Austriacis. Semlyniensis, de Semlyn, sub Austriacis. Sigetensis, de Szygeth, sub Turcis. Simigiensis, de Zegzard, sub Turcis. Sirmiensis, de Szerem, sub Turcis. Sodroniensis, de Sopron, sub Austriacis. Strigoniensis, de Gran, sub Turcis. Temesuensis, de Temesuar, sub Turcis. Tolnensis, de Tolna, sub Turcis. Torantaliensis, de Thurtur, sub Turcis. Tornensis, deTorna, sub Austriacis. Transchiniensis, de Transehyn, sub Austtiacis. Turocensis, de Owar, sub Austriacis. Valkoniensis, de Valpon, sub Turcis. Varadiensis, de Varadin, sub Austriacis. Varaniensis, de Baranyuar, sub Turcis. Vesprimiensis, de Vesprim, sub Austriacis.

Ugoghensis, de Ugoza, sub Austriacis. Unghensis, de Unghwar, sub Austriacis. Zabolcensis, de Chege, sub Turcis. Zagrabiensis, de Zagrabia, sub Austriacis. Zatmariensis, de Zatmar, sub Austriacis. Zolnocensis, de Zolnock, sub Turcis. Ex his Comitatibus seu partibus Hungariae viginti sex tantum subsunt Turcis, reliqui omnes Austriacum agnoscunt dominium. Sed Comitatus ditionis Turcicae multo maiores sunt et ampliores aliis. Notandum est etiam, maiorem partem Comitatus Cepusiensis cum 12. oppidis esse sub dominio Regis Poloniae a 200. Annis. Alias una cum Hungaria parebant etiam Regi Hungariae Translylvania, quae ab ea separata fuit a Ioh. Rege A. C. 1541. haberque Principem proprium; Valachia, nunc proprio Principi parens sub clientela Turcarum, uti etiam Moldavia: Sclavonia proprie dicta, cuius maxima pars subest nucn dominio Turcarum, minor vero ad Occas. Imp. paret, Croatia, cuius pars est Turcici iuris ad Ort. et Austriaci ad Occas. Dalmatia, quae pro maioriparte subest Turcis, ex ceptis aliquor urbibus in ora litorali, quae Venetis subsunt, et quas eis vendiderant Reges Hungariae. Servia quoque et Bossena Hungariae Reges agnovêre dominos, antequam iugum Othomannicum reciperent. Nunc Hungariae regnum complectitur tantum Hungariam propriam cum Sclavonia et Croatia; dividiturque in sup. et inf. Danubio fluv. Hungaria inf. seu Cis-Danubiana est inter Danubium et Savum versus Mer. et Occas. in qua Buda, Regiâ olim sede clara, Pesthum, Strigonium, Zigethum, Belgradum, etc. Hungaria autem sup. seu Trans-Danubiana est

inter Danubium fluv. et Transsylvaniam Poloniamque versus Ort. et Bor. In ea autem quatuor Comitatus versus Carpathem montem et Tibiscum fluv. subsunt Principi Transsylvaniae, in clientela tamen Austriacorum. Hungariae vero Austriacae caput est Posonium Presburg, in sup. reliquae urbes sunt Tocaium, Temesva, Varidinum, Cassovia, Fragopolis Eperies Neusolium, Altsolium, etc. Hungaria tandem propria extenditur ab Ortu in Occas. ad 65. milliaria Germanica, et a Sept. in Mer. ad 60. milliaria similia. Vide plura apud Bonfin. in Decadibus Rer. Hung.